Gıda güvenliğinin sağlanmasında temiz su temel koşullardan biridir. Sadece içme suları değil, bulaşık, çamaşır ve temizlikte kullanılan sular da insan sağlığı için tehlike oluşturmaktadır.

Laboratuvarımızda “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” kapsamında kullanım sularının değerlendirilmesine yönelik parametrelere göre analizler yapılmaktadır.

  • E.coli
  • Koliform Bakteri
  • Fekal Enterokok
  • Duyusal Özellikler
  • pH
  • İletkenlik
  • Demir
  • Nitrit
  • Alüminyum
  • Amonyum
  • Klorür Tayini

E. coli

Su analizlerinde mikrobiyolojik yaklaşım ve yasal bir yükümlülük olarak membran filtrasyon sistemi kullanılmaktadır. Membran filtrasyon uygulmasında iki farklı tip besiyeri kullanılabilir.

  • Kullanıma hazır besiyeri
  • Kullanıma hazır, özel bir yöntemle pedlere emdirilerek dehidre edilmiş besiyeri. Tespit edilecek mikroorganizmaya göre farklı türleri vardır.

Enfeksiyonların bulaşmasında birçok etken rol oynamasına rağmen, büyük salgınların çıkmasında ve yayılmasında doğal çevre ve özellikle su büyük önem taşır. Alt yapı yokluğu veya yetersizliği sonucu patojen mikroorganizmaların sulara karışması ve bu suların içme suyu olarak kullanılması sonucunda enfeksiyonlar ortaya çıkmaktadır. Su ile yayılan salgınlara su epidemileri denir, tehlikeli su epidemilerine sebep olabilen Salmonella, Vibrio ,Shigella, Brucella ve diğer birçok patojen bakteriler ve virüsler portörlerin dışkıları ile sulara karışabilir.

Bu arada temel amaç; sularda hastalık yapan mikroorganizmaların varlığının belirlenmesi ve suyun insan tüketimi için mikrobiyolojik kalitesinin belirlenmesidir.
Hastalık yapan mikroorganizma kontrolü, halk sağlığı açısından önemlidir ve burada özellikle halk sağlığı yaklaşımının önemi açıkça ortaya çıkar.

Su yolu ile bulaşan bazı patojenler ve oluşturduğu hastalıklara kısaca örnek verirsek;

Enfektif, hepatitis; Sarılık olarak bilinen bu hastalık genellikle su ile yayılmaktadır.
Polimyelitis; Çocuk felcinin kirli sularla da yayıldığı bilinmektedir.
Taenia saginatta; insanlar bu parazitin yumurtasını taşıyan suları ağız yoluyla almak suretiyle hastalanırlar.
Ascaris lumbricoides; Ascariasis denilen hastalığa neden olan bu parazit daha çok çocuklarda görülür.
Atık su tasfiye tesislerinde çalışanların %2 sinde, atık su ile sulama yapan çiftçilerin % 16’sında bu hastalık görülmektedir.

Sularda mikrobiyolojik analizler temel olarak aşağıdaki gibi gruplandırılabilir.

  • Var/Yok testleri: Mikroorganizmanın sayısı önemli değildir. Belirli bir hacim içinde belirli bir mikroorganizmanın olup olmadığı araştırılır.
  • Sayım: Varlığına genellikle belirli sınırlar içinde izin verilen mikroorganizmalar için yapılır.
  • Mikroorganizma tanımlama: Koloni sayımı, dökme ya da kültürel yayım şeklinde yapılabileceği gibi membran filtrasyon sisteminde de koloni sayımı gerçekleştirilebilir.

T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından 17 Şubat 2005 tarih ve 25730 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren ‘’İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik’’, Coliform grup ve Escherichia coli’nin membran filtrasyon tekniği ile analizini hükme bağlamıştır. Bu yönetmelik coliform grup bakteriler ve Escherichia coli’nin Tergitol TTC laktozlu agar (GBL-0240) analizini göstermektedir.

Coliform grup bakteriler, Escherichia coli ve Pseudomonas aeruginosa için kullanıma hazır ürünlerimiz;

Endo Agar; LES (GBL- 0040): Ham maddeler, su, doğal kaynak suları, atık su, alkolsüz içecekler, meyve suları, şeker, şekerli ürünler ve diğer ürünlerdeki Escherichia coli ve Colifrom grup bakterilerin belirlenmesi için kullanılan besiyeridir.
MacConkey Agar (GBL-0315): İlaç, kozmetik, ham madde, su, doğal kaynak suları, atık su, meşrubatlar, alkolsüz içecekler, gıdalar ve diğer ürünlerde Coliform bakterilerin ve diğer Enterobacter türlerinin belirlenmesi için kullanılan besiyeridir. 0,45 μm; beyaz zemin üzerine yeşil çizgililer ile karelendirilmiş membran filtre ile kullanılır.
Setrimid Agar (GBL-0679) (Seçici kültür ortamı): İlaç, kozmetik, ham maddeler, su, atık su, gıdalar ve diğer ürünlerdeki Pseudomonas aeruginosa’nın tanımı ve sayımında kullanılır. Standart membran filtrasyon tekniği kullanılır.
King’s B Besiyeri (GBL-0645) (Doğrulayıcı kültür ortamı): Pseudomonas aeruginosa analizinde doğrulama için kullanılmaya uygundur.
Nutrient Agar (GBL-0218) (Doğrulayıcı kültür ortamı): Pseudomonas aeruginosa insan için fırsatçı patojen bir organizmadır. Suda, nemli topraklarda veya bitkilerin yüzeyinde saprofit konumunda yaşamaktadır. Besin maddelerinin çok düşük düzeyde bulunduğu sular içerisinde bile üreyebilmektedir.

Su numunesinin belirli bir hacmi membran filtreden geçirilir; membran filtre bir seçici besiyerine konulur;

  • 36°C ± 2°C ve 44°C ± 1°C sıcaklıkta 21saat ± 3saat ve 44saat ± 4saatinkübe edilir;
  • Laktoz Pozitif olarak tanımlanmış olan tipik koloniler okunur ve sayılır;
  • Koliform veya Escherichia coli olarak doğrulanmış tipik koloniler sayılır.

Coliform bakteriler: 21saat ± 3saat ve 44saat ± 4saat içerisinde 36°C ± 2°C sıcaklıkta seçici kültür ortamında laktozdan asit oluşturan,fakültatif anaerob ve oksidaz negatif bakterilerdir.
Escherichia coli: 44°C ± 1°C sıcaklıkta 21saat ± 3saat ve 44saat ± 4saatiçerisinde triptofandan indol oluşturan koliform bakterilerdir.

Seyreltici
– Tuzlu peptonlu su: TPS
Seçici kültür ortamı
– Tergitol TTC laktozlu agar (GBL-0240)

Doğrulayıcı kültür ortamı ve reaktifler
– Seçici olmayan agar: (Triptofan Soy Agar (TSA) gibi) (GBL-0361)
– Triptofan buyyonu
– Oksidaz reaktifi (GBL-0534)
– Kovaks reaktifi (GBL-0525)

Filtreleme:
* İncelenecek numune çalkalanarak homojenleştirilir;
* Laboratuvar içerisinde hazırlanan talimat doğrultusunda numunenin cinsine göre 100 veya 250 mL membran filtreden geçirilir ve membran filtre TTC‐Tergitol laktozlu agar besiyeri (GBL-0098) üzerine yerleştirilir;
* İşlem, istenmeyen üremenin engellenmesi amacıyla 44ºC’de inkübe edilecek diğer petri için ikinci kere tekrarlanır.

İnkübasyon:
* Bu şekilde hazırlanmış petrilerden biri 21saat ± 3saat boyunca 36°C ± 2°C sıcaklıkta inkübe edilir. Deneyin hassasiyetini arttırmak için süre 44saat ± 4saate uzatılıp ikinci okuma işlemi gerçekleştirilir.
* Diğer petri 21saat ± 3saat boyunca 44°C ± 1°C sıcaklıkta inkübe edilir. Süre 44saat ± 4saate uzatılıp ikinci okuma işlemi gerçekleştirilir.

Okuma:
* Genellikle koliformlar, membranın altından görülebilen sarı bir hale içerisinde sarı veya turuncu renkte koloniler oluştururlar. Escherichia coli ve Enterobacter aerogenes kolonileri, en sarı renkteki kolonilerdir. Bazı koliform bakteriler yeşilimtrak veya pembe koloniler de oluşturabilmektedir.
* Az bile olsa, sarı bir halenin olması, doğrulaması yapılacak şüpheli kolonileri işaret etmektedir.
* Ancak, her ne kadar ikincil bir gösterge oluşturuyor olsa da, doğrulaması yapılacak kolonlerin rengi dikkate alınmalıdır. Böylece, sarı bir halenin olması halinde, doğrulanacak koloniler öncelikli olarak sarı (ortasında pas olan veya olmayan) ve kırmızı turuncu kolonilerdir; daha az temsil edilen yeşilimtrak veya pembe koloniler de doğrulanmalıdır.

Doğrulama ve sayım:
Aşağıdaki durumlar hariç, ileri ekimler öncelikli olarak 36°C ± 2°C sıcaklıkta inkübe edilmiş petrilerden yapılmaktadır.

* Eğer 44°C ± 1°C sıcaklıkta inkübe edilmiş petri üzerinde daha fazla sayıda tipik koloni var ise; bu durumda, 36°C ± 2°C ve 44°C ± 1°C sıcaklıkta inkübe edilmiş petrilerin tipik kolonileri doğrulanır,
* Eğer 36°C sıcaklıkta inkübe edilmiş petri istenmeyen flora ile istila edilmiş ise (100-150’den fazla karakteristik olmayan koloni); bu durumda, sadece 44°C sıcaklıktaki petride bulunan koloniler doğrulanır.

Oksidaz:
* TSA (GBL-0361) üzerine ekim yapılır ve 21saat ± 2saat boyunca 36°C ± 1°C sıcaklıkta inkübe edilir;
* İki‐üç damla taze hazırlanmış oksidaz reaktifi (GBL-0534) bir süzgeç kağıdı üzerine damlatılır.
* Cam, tahta, plastik veya platin (nikel krom olmayan) öze ile TSA’da oluşan koloninin bir kısmı hazırlanan süzgeç kağıt üzerine sürülür. 30 sn içerisinde koyu mavi‐mor rengin oluşması pozitif reaksiyon olarak kabul edilir.

Coliform bakteriler oksidaz negatiftir: Kağıt üzerinde renklenme gerçekleşmez.

İndol üretimi:
* Triptofan buyyonu tüpüne ekim yapılır ve 21saat ± 3saat boyunca 44°C ± 1°C sıcaklıkta inkübe edilir;
* 0,2‐ 0,3 mL Kovaks reaktifi (GBL-0525) konarak indol üretimi kontrol edilir.
Buyyonun yüzeyinde kırmızı rengin oluşumu indol üretimini doğrular.

Membran Filtreleme Yöntemi İle Pseudomonas aeruginosa Tayini Ve Sayımı (TS EN 12780)

* Su numunesinin belirli bir hacmi membran filtreden geçirilir ve membran filtre seçici besiyerine konulur.
* 44saat ± 4saat boyunca 36°C ± 2°C sıcaklıkta inkübe edilir.
* Tanımlanan tipik koloniler okunur ve doğrulanır.
* Doğrulanan tipik koloniler sayılır.

Seyreltici
‐ Tuzlu peptonlu su: TPS (GBL-0646)

Seçici kültür ortamı
‐ CN Agar (Cetrimit Agar alternatif) (GBL-0679)

Doğrulayıcı kültür ortamları
‐ Nutrient Agar (GBL-0218)
‐ King B besiyeri (GBL- 0645)
‐ Asetamit Buyyon (GBL-0311)
‐ Oksidaz Reaktifi (GBL-0534)
– Nessler Reaktifi (GBL- 3224)

Filtreleme:
*Analiz edilecek numune çalkalanarak homojenleştirilir;
*Laboratuvarda Kullanım Talimat doğrultusunda numunenin 250 mL’si 0,45μm por çaplı steril selüloz ester membran filtreden geçirilir ve membran filtre bir CN Agar (GBL-0679) petrisi üzerine konulur.

İnkübasyon:
‐ Bu şekilde hazırlanmış petriler 44saat ± 4saat boyunca 36°C ± 2°C sıcaklıkta inkübe edilir.

Okuma:
* Membranlar 22saat ± 2saat sonra koloni gelişimi açısından incelenir;
* Mavi‐yeşil pigmentasyona (piyosiyanin) sahip bütün koloniler doğrulanmış Pseudomonas aeruginosa olarak kabul edilir;
* UV ışın altında membranlar incelenir (uzun süre maruz bırakmadan): Piyosiyanin üretmeyen ve floresan oluşturan koloniler olası Pseudomonas aeruginosa olarak kabul edilir ve asetamit buyyon kullanılarak doğrulama yapılır; Kahverengi‐kırmızı pigmentasyona sahip ve floresan oluşturmayan diğer bütün koloniler olası Pseudomonas aeruginosa olarak kabul edilir ve Oksidaz deneyi, asetamit buyyon ve King B besiyeri kullanılarak doğrulama yapılır.